Postępowanie administracyjne jurysdykcyjne - na czym polega?

Czego może dotyczyć postępowanie administracyjne?

Odpowiedzią najprostszą będzie: najróżniejszych spraw. Zróżnicowanie, a co zatem idzie specyfika różnych kategorii spraw będących przedmiotem jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego nie pozwala na stosowanie we wszystkich sprawach identycznej procedury. W związku z tym w ramach postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego można wyróżnić postępowanie ogólne oraz postępowania szczególne.

Ogólne postępowanie jurysdykcyjne to postępowanie uregulowane w kodeksie pod nazwą kodeks postępowania administracyjnego: Według tej ogólnej procedury regulującej administracyjne postępowanie jurysdykcyjne lub z niewielkimi jej modyfikacjami, załatwiana jest większość spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych - naprawdę najróżniejsze sprawy osobowe, bytowe, socjalne, także budowlane, geodezyjne.

Są też szczególne postępowania administracyjne jurysdykcyjne - wówczas musimy wiedzieć po prostu, że dane postępowania (dane sprawy) są regulowane w całości lub w znakomitej mierze przez przepisy szczególne, szukamy ich poza kodeksem postępowania administracyjnego.

Przykładem postępowania szczególnego będzie postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i świadczeń rodzinnych (choćby zasiłki pielęgnacyjne, które niejednokrotnie w kancelarii brałam „po lupę”); a z kolei do postępowań w sprawach zobowiązań podatkowych od 1 stycznia 1998 roku służy nam osobna procedura administracyjna - Ordynacja podatkowa, która normuje postępowanie administracyjne jurysdykcyjne w sprawach zobowiązań podatkowych, chociaż ciężko nie zauważyć, że w dużej mierze Ordynacja kopiuje zwyczajnie uregulowania z Kodeksu postępowania administracyjnego, czasem nawet bez zmian redakcyjnych. Postępowania w sprawach dotyczących cudzoziemców to inny przykład szczególnego postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego, czyli regulowanego w całości lub w dużej mierze przez przepisy szczególne. Postępowanie administracyjne jurysdykcyjne, w których nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego jest nazywane postępowaniem autonomicznym. Zwracając się po pomoc do adwokata nie musisz wiedzieć jaka procedura jest właściwa, a nawet czym jest tak naprawdę postępowanie administracyjne jurysdykcyjne.

Jeszcze innym zagadnieniem mogą być wątpliwości co do tego czy sprawa powinna być rozpoznawana przez sąd cywilny, czy też może powinnaś/powinieneś żądać jej załatwienia przez organ administracji publicznej. Przykład: spór sąsiedzki o ogrodzenie między nieruchomościami.

Postępowanie jurysdykcyjne - na czym polega?

W dziale I kodeksu postępowania administracyjnego mamy zgromadzone zasady ogólne tego postępowania i tutaj znajdziemy między innymi odpowiedź na pytanie kiedy w ogóle stosujemy postępowanie administracyjne (nie zawsze odpowiedź jest oczywista), w dziale II są przepisy regulujące ściśle postępowanie - łącznie z mediacją, zawieszeniem postępowania, milczącym załatwieniem sprawy, odwołaniem, jest też regulacja dotycząca postępowania uproszczonego, a dział IV dotyczy udziału prokuratora w postępowaniu administracyjnym, a dział IX opłat i kosztów postępowania.

Jak widać nie wszystkie działy wymieniłam - tylko te wskazane stosujemy w postępowaniu administracyjnym jurysdykcyjnym.

Postępowanie administracyjne jurysdykcyjne nie będzie wszczęte gdy np. organ ustali, ze przepis na który wprost lub pośrednio powołuje się strona już nie obowiązuje; nie każde zatem żądanie uruchomienia postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego będzie wszczęte do rozpoznania. Wówczas mamy postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, co można zaskarżyć (niezadowolona żądający uruchomienia postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego może złożyć zażalenie).

Jeżeli podanie - żądanie wszczęcia postępowania, dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy należące do jego właściwości. Równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu - to ważne, bo niezależnie od tego czy jesteś czy reprezentowana/y przez pełnomocnika profesjonalnego, organ nie przekazuje żądania do właściwego organu.

Pełnomocnikiem w postępowaniu administracyjnym jurysdykcyjnym może być - uwaga !, każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych - działa na podstawie pełnomocnictwa pisemnego lub zgłoszonego do protokołu, a w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nawet nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

Wbrew temu jakie mamy wyobrażenie na temat procedowania przed organami administracji publicznej - postępowanie administracyjne jurysdykcyjne obejmuje możliwość - czasem będzie to konieczność, przeprowadzenia rozprawy. Organ może przesłuchać świadków, korzystać z opinii biegłego - wszystko w określonych procedurą ramach. Dowodom jest poświęcony osobny rozdział kodeksu postępowania administracyjnego w dziale II, a z tych rzeczy o których nie opowie nikt, kto miał sprawę do załatwienia w postępowaniu administracyjnym jurysdykcyjnym przed czerwcem 2017 roku, warto wskazać możliwość mediowania ! Jeżeli pozwala na to charakter sprawy, to w toku postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego może być przeprowadzona mediacja. Oczywiście strona/y musi/szą się na nią zgodzić. Mediacja jest zawsze dobrowolna, niezależnie od procedury. W uzasadnieniu rządowego projektu zmian kodeksu postępowania administracyjnego z 2017 roku (VIII kadencja, druk sejm. nr 1183) wskazano ogólnie cztery rodzaje konfliktów rozwiązywanych w ramach postępowania administracyjnego, w przypadku których mediacja może mieć istotne znaczenie: 1) w sprawach, w których występuje wielość stron; 2) w sprawach, w których może być zawarta ugoda; 3) w sprawach, w których organ ma zamiar wydać decyzję na niekorzyść adresata i może się spodziewać odwołania oraz 4) w sprawach, w których wniesiony został środek odwoławczy od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji. W dwóch ostatnich przypadkach organ będzie jednym z uczestników mediacji. Generalnie mediację można stosować dość szeroko, procedura nie wprowadza ograniczeń, a „charakter sprawy” jest kategorią pojemną. Możliwość mediowania nie wyklucza oczywiście możliwości zawarcia ugody - to rozwiązanie dla stron „od zawsze” istniejące w procedurze administracyjnej. Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie.

Nie jest tak z instytucją milczącego załatwienia sprawy - sprawa administracyjna może być załatwiona milcząco tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi, tzn. obowiązuje przepis szczególny, który organowi administracji publicznej przyznaje kompetencję do milczącego załatwienia sprawy. W praktyce bywa niejednoznaczne czy takie „przyzwolenie” ma miejsce.

Co do zasady jednak postępowanie administracyjne jurysdykcyjne ma na celu wydanie decyzji, nawet jeżeli postępowanie stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części.

Jurysdykcyjne postępowanie administracyjne, a postępowanie sądowo administracyjne

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 roku pt. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, normuje postępowanie sądowe w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy sądowo-administracyjne).

Tutaj mamy jurysdykcję we właściwym intuicyjnie znaczeniu tego słowa, tzn. sprawa poddana jest oglądowi sądowi administracyjnemu. Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości m. in. przez kontrolę działalności administracji publicznej. Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne. Sędziowie sądów administracyjnych i asesorzy sądowi w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Aktualnie mamy tyle administracyjnych sądów wojewódzkich ile jest wowjetwódzw. Wbrew pozorom sady administracyjne mają ciekawą i sięgającą dobrze wstecz historię, można o tym poczytać np tutaj: https://bip.wroclaw.wsa.gov.pl/153/tradycje-sadownictwa-administracyjnego-w-polsce.html.

Dopuszczalność drogi sądowej uznawana jest za przesłankę procesową, która nie ma charakteru dyspozycyjnego, o jej powstaniu nie może decydować strona. Natomiast wniesienie skargi zależy już od woli strony. Niedopuszczalność drogi sądowej występuje wtedy, gdy sprawa nie należy do właściwości sądów administracyjnych, a także gdy należy do właściwości sądów administracyjnych, ale nie zostały spełnione przesłanki dopuszczalności tej drogi sądowej. Jedną z przesłanek dopuszczalności drogi przed sądem administracyjnym jest wykorzystanie środków obrony na drodze administracyjnej - tak Naczelny Sąd Administracyjny wypowiedział się w maju 2007 roku w sprawie II OSK 133/07

Ustawa wymienia rodzaje spraw w których sądy administracyjne nie są właściwe, mimo, że „intuicyjnie” widzimy administracyjny rodzaj sprawy, np. w sprawach wiz (z wyjątkami- oczywiście).

Sądownictwo administracyjne i sądownictwo powszechne zostały „zaprojektowane” (w końcu mamy niejako dwa osobne piony sądownictwa) do rozstrzygania innego typu sporów i orzekają stosując inne przepisy, co do zasady. Zgodnie z założeniami ustrojowymi sądy powszechne służą rozstrzyganiu spory prywatnoprawne, a sądy administracyjne zostały powołane, aby zajmować się działalnością administracji publicznej, jej kontrolą. Sądy administracyjne w Polsce nie mają „wyręczać” organów administracji publicznej, dlatego przyjęto kasacyjny model sądownictwa administracyjnego, w którym sąd ogranicza się do weryfikacji legalności działania poddanego jego kontroli. Zauważa się (cytuję tutaj za: K. Małysa-Ptak, Rozdział 5 KONTROLA DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ – ZNACZENIE POJĘCIA USTALONE NA POTRZEBY DALSZYCH ROZWAŻAŃ [w:] Kontrola działalności administracji publicznej sprawowana przez sądy powszechne, Warszawa 2019), że jakkolwiek sąd administracyjny nie przejmuje zadań należących do władzy wykonawczej, tj. funkcji administrowania bieżącymi sprawami państwa, niemniej jego wpływ na tę działalność państwa jest istotny. Ten wpływ na działalność administracji publicznej objawia się przede wszystkim we władczej ingerencji w działalność administracji publicznej, która chociaż nie polega na merytorycznym załatwieniu sprawy, to w istotny sposób kształtuje przyszłe rozstrzygnięcia lub też działania administracji publicznej, między innymi eliminując te działania, które sąd uzna za wadliwe lub też oddalając skargę i uznając tym samym działanie za prawidłowe. Poza tym zanim sąd rozstrzygnie poddaną mu sprawę dotyczącą działalności administracji publicznej stosownie do przysługujących mu uprawnień, sędzia sądu administracyjnego, aby właściwie rozstrzygnąć sprawę, musi w swej świadomości niejako „zaprojektować” na użytek własny prawidłowe jej rozstrzygnięcie i przez chwilę postawić się w roli organu administracji publicznej rozstrzygającego sprawę administracyjną lub podejmującego inne działania. Dopiero wtedy może on należycie ocenić, czy doszło do naruszenia prawa, czy też nie.

Na czym zatem polega postępowanie sądowo - administracyjne ? Po pierwsze musisz je zainicjować, czyli złożyć stosowne pismo procesowe. Ten etap warto często powierzyć konsultacji z adwokatem. A jeżeli nie czujesz się pewna/y przed jakimkolwiek sądem - a sąd administracyjny to też sala sądowa, sędziowie w togach i wymóg zachowania się zgodnie z regulaminem, także warto rozważyć udział pełnomocnika w postaci adwokata. Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem. Jeżeli sąd uwzględni skargę to uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części lub stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, lub stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa.